เมื่อการขโมยกลายเป็นศิลปะ: ปีกัสโซ่สอนอะไรเรา?

จริงเหรอ? คำถามนี้ดูเหมือนง่ายๆ แต่จริงๆ มันซับซ้อนกว่าที่คิด สำหรับเรา มันก็ขึ้นอยู่กับว่าเราใช้คำว่า "ลอก" หมายถึงอะไร ถ้าเรานำคำของปีกัสโซ่ที่ว่า "ศิลปินที่ดีลอก ศิลปินที่ยอดเยี่ยมขโมย" มาพูด มันก็เหมือนกับว่าการขโมยความคิดสร้างสรรค์กลายเป็นศิลปะขั้นสูง แต่ถ้าเราลอกมาโดยไม่ตีความ หรือแค่เลียนแบบอย่างไม่มีจินตนาการ มันก็แค่การลอก ไร้ค่า เท่านั้นเอง

"ลอก กับ ขโมย ต่างกันยังไง?"

ง่ายๆ เลย การลอกคือการทำตามทุกอย่างเหมือนเดิมไม่มีการเปลี่ยนแปลง ส่วนการขโมยคือการเอาแก่นสำคัญหรือแรงบันดาลใจแล้วเอามาสร้างอะไรใหม่ เปรียบเสมือน Subset ในคณิตศาสตร์ การลอกเป็นชุดที่ครอบคลุมการขโมย แต่การขโมยไม่จำเป็นต้องเป็นการลอกตลอดไป

"แล้วแบบไหนคือของปลอม?"

ในโลกของสินค้าและความคิดสร้างสรรค์ เรามักจะวัดความ ต้นฉบับ จากแหล่งที่มา เช่น กระเป๋าแบรนด์เนมหรูที่ผลิตในโรงงานเดียวกับสินค้าก็อป คุณจะรู้ได้ไงว่าชิ้นไหนจริง ชิ้นไหนปลอม?

บางคนอาจจะตอบว่า "ถ้ามันมีตราโลโก้ในร้านหรู มันก็ของจริง แต่ถ้ามันอยู่ในตลาดนัด มันคือของก๊อป" แต่ความจริงคืออะไร? โรงงานที่ผลิตอาจจะเป็นที่เดียวกัน เครื่องจักรก็ชุดเดียวกัน ค่าที่เพิ่มขึ้นมาก็คือ "แบรนด์" ซึ่งเป็นผลผลิตจากการตลาด มากกว่าคุณภาพสินค้า

"ฝาแฝดเป็นของก็อปหรือเปล่า?"

ลองมองในมุมชีววิทยา ฝาแฝดที่เกิดจากไข่ใบเดียวกันแต่แยกตัวในกระบวนการปฏิสนธิ จะเป็นของก็อปหรือของจริง? ถ้ามองจากมุมชีววิทยา ฝาแฝดเกิดขึ้นจากต้นกำเนิดเดียวกันแต่แยกตัวไปตามธรรมชาติ เหมือนกับสินค้าบางตัวที่ผลิตจากโรงงานเดียวกัน จนไม่สามารถบอกได้ว่าอันไหน "ต้นฉบับ"

"ความแตกต่างระหว่างสินค้าก็อปและสินค้าแท้คืออะไร?"

มันคือ กระบวนการสร้างความเชื่อ หรือ Branding ที่ทำให้คนมองว่ามันมีคุณค่ามากขึ้น แม้จริงๆ ฟังก์ชันหรือคุณภาพจะไม่ต่างกัน แต่ตราสินค้าหรูสร้าง ภาพลักษณ์ ที่ทำให้คนยอมจ่ายแพงขึ้น

ถ้าคุณกินขนมไหว้พระจันทร์จากโรงงานเดียวกัน แต่กล่องหนึ่งมีแบรนด์ดัง อีกกล่องขายในตลาด คุณจะสนไหมว่ามันมาจากไหน ถ้ารสชาติเหมือนกัน? ในโลกที่การตลาดสร้างคุณค่า สินค้าอาจจะไม่ได้ต่างกันที่คุณภาพ แต่มันต่างกันที่ "ความเชื่อที่เรายอมรับ"

"สรุปแล้ว การลอกหรือขโมยผิดไหม?"

การลอกที่ไม่มีความคิดสร้างสรรค์คือการทำลายจินตนาการ แต่การขโมยในลักษณะของการตีความใหม่และสร้างสิ่งใหม่คือรากฐานของวิวัฒนาการทางความคิดในทุกยุคสมัย ท้ายที่สุด สิ่งที่กำหนดคุณค่าคือ "คุณให้ความหมายกับสิ่งนั้นอย่างไร?"

"ของกระจอกที่ว่า อาจจะไม่กระจอกเลย—มันอาจจะเป็นแค่มุมมองที่ถูกลอกมาเหมือนกัน"

คำนี้อาจดูเหมือนจะเป็นการตำหนิหรือมองข้ามสิ่งที่เราคิดว่าไม่มีค่า แต่ในความเป็นจริง มันอาจจะเป็นเพียงแค่การสะท้อนมุมมองจากอีกมุมหนึ่งที่เราไม่เคยมองเห็น ด้วยทัศนคติที่เรามีต่อสิ่งนั้น แค่เพราะมันดูเหมือนจะ "ลอก" มาจากที่ไหนสักแห่ง อาจไม่ได้หมายความว่ามันไม่มีคุณค่าเสมอไป บางที สิ่งที่เรามองว่าเป็นของกระจอก อาจเป็นความคิดใหม่ที่ย่อมาจากสิ่งเก่า มันอาจแค่ใช้วิธีการหรือมุมมองที่แตกต่างออกไปในการตีความ

ถ้าเราลองมองในแง่ของศิลปะแล้ว การ "ลอก" หรือการ "ขโมย" ไม่ได้หมายความถึงการทำลายหรือคัดลอกไปทั้งสิ้น มันอาจเป็นการสร้างสิ่งใหม่จากสิ่งเก่าในแบบที่เราคิดว่าเป็นของตัวเอง ซึ่งแนวคิดนี้ได้ถูกสะท้อนออกมาผ่านคำพูดของ ปาโบล ปีกัสโซ่ ที่กล่าวไว้ว่า "ศิลปินที่ดีลอก ศิลปินที่ยอดเยี่ยมขโมย"

ปีกัสโซ่ เป็นตัวอย่างที่ชัดเจนของการยกคำว่า "การขโมย" มาเป็นการสร้างสรรค์งานศิลปะที่มีคุณค่าทางจิตใจและความคิด ซึ่งในงานศิลปะของเขา การขโมยไม่ได้หมายถึงการขโมยจากคนอื่น แต่เป็นการหยิบยืมความคิดและแรงบันดาลใจจากสิ่งที่มีอยู่แล้วในโลกนี้ ไม่ว่าจะเป็นศิลปะจากยุคก่อน ๆ หรือแม้แต่สิ่งที่ดูเหมือนจะเป็นแค่การลอกเลียนแบบ ปีกัสโซ่กลับใช้สิ่งเหล่านั้นเป็นพื้นฐานในการสร้างสรรค์ผลงานที่แตกต่างออกไป สร้างภาพใหม่ที่มีความลึกซึ้งและความหมายที่คนรุ่นหลังสามารถเข้าใจได้

ในบางแง่ ความคิดของปีกัสโซ่ช่วยให้เรามองโลกในมุมที่แตกต่างออกไป การขโมย ไม่ได้หมายถึงการทำลายความเป็นต้นฉบับ แต่มันคือการนำเอาแก่นของสิ่งที่มีอยู่แล้วมาแปรเปลี่ยนและสร้างสรรค์สิ่งใหม่ที่มีคุณค่าทางจิตใจและศิลปะ การขโมยนั้นอาจไม่ได้ทำให้สิ่งที่ขโมยมาเสียหาย แต่กลับทำให้สิ่งนั้นมีชีวิตชีวาขึ้นมาอีกครั้ง

เหมือนกับที่ปีกัสโซ่ทำกับงานศิลปะของเขา เขาไม่ได้สร้างสิ่งใหม่จากศูนย์ แต่เขานำสิ่งที่เคยมีอยู่แล้วมาปรับเปลี่ยนและตีความใหม่จนกลายเป็นผลงานที่เปลี่ยนแปลงวงการศิลปะไปตลอดกาล เหมือนกับที่การ "ลอก" ก็อาจไม่ใช่การทำให้สิ่งนั้นไร้ค่า แต่ถ้าเราใช้มันในการคิดค้นสร้างสิ่งใหม่ การลอกนั้นอาจเป็นการเปิดมุมมองใหม่ๆ ที่ทำให้เกิดความคิดสร้างสรรค์ในระดับที่สูงขึ้น

ของกระจอกที่ว่า อาจจะไม่กระจอกเลย จริง ๆ แล้วอาจเป็นเพียงแค่การมองในมุมที่ต่างออกไป จากมุมมองที่ปีกัสโซ่สอนเรา การขโมยความคิดสร้างสรรค์ไม่ได้หมายถึงการลอกเลียนแบบ แต่เป็นการตีความและเปลี่ยนแปลงมันให้กลายเป็นอะไรที่มีคุณค่ามากขึ้น มันไม่ใช่การทำลายของเก่า แต่คือการให้ชีวิตใหม่แก่สิ่งที่เคยมีอยู่แล้ว.